Praktyczne i ekonomiczne konsekwencje dla funkcjonowania rynku paszowego potencjalnego wprowadzenia zmian w prawodawstwie krajowym (NCW), mających na celu zwiększenie udziału rodzimego białka w paszach.
(sfinansowano z Funduszu Promocji Roślin Oleistych)
Autorzy:
- mgr Wiesław Dzwonkowski
- dr inż. Robert Mroczek
Warszawa, lipiec 2023 r.
Od wielu lat przedmiotem dyskusji i badań są możliwości zwiększonego wykorzystania rodzimych surowców białkowych w celu zastąpienia, a przynajmniej uzupełnienia, importowanej śruty sojowej GMO, która w ok. 55-60% stanowi o zasobach wysokobiałkowych surowców paszowych wykorzystywanych w Polsce. Jako pasze alternatywne rozpatruje się
i analizuje głównie białko roślinne. Również i w innych krajach Unii Europejskiej trwa dyskusja, czy i w jakim stopniu z żywienia zwierząt można wyeliminować stosowanie pasz z udziałem GMO, zwłaszcza soi, chociaż od blisko dwóch lat dopuszczono w ograniczonym zakresie, możliwość stosowania w paszach dla zwierząt gospodarskich białko pochodzenia zwierzęcego.
Zważywszy, że zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego ludności w zakresie zaopatrzenia w białko roślinne jest priorytetowym zadaniem rządu w każdym kraju, proponuje się i wprowadza różne rozwiązania stymulujące rozwój rynku rodzimego białka roślinnego,
a jednocześnie poprawiające „bezpieczeństwo białkowe” i ograniczenie uzależnienia Polski od importu tych pasz. Jednym z takich działań może być wprowadzenie zmian w prawodawstwie krajowym, polegających na obowiązkowej substytucji śruty sojowej GMO zwiększonym udziałem rodzimego białka w paszach, poprzez zastosowanie NCW białkowego (na wzór rynku biopaliw). Różnicowanie źródeł pozyskiwania białka paszowego i wspieranie rozwoju rynku krajowego tych pasz stało się szczególnie ważne w warunkach dużych zawirowań na rynkach światowych, których z wielu przyczyn w ostatnich latach doświadczyły gospodarki wielu krajów.
W latach 2020-2021 sytuacja na świecie była determinowana przez społeczno-gospodarcze skutki pandemii COVID-19. Następnie światowa gospodarka po recesji wkroczyła na ścieżkę rozwoju. Wzrost globalnego popytu spowodował duży wzrost cen surowców (energetycznych i rolnych), w tym również zbóż i komponentów wysokobiałkowych. Czynnikiem wspierającym wzrost cen były rosnące ceny ropy naftowej, co zwiększało popyt na surowce rolne, w tym produkty oleiste (oleje roślinne, zużywane w produkcji biopaliw, ale także i śruty stosowane w produkcji pasz). Na taki stan rzeczy nałożyły się skutki, rozpoczętej w lutym 2022 r., inwazji Rosji na Ukrainę, co dało silny impuls do dalszego wzrostu cen surowców rolnych, w tym szczególnie pasz wysokobiałkowych i zbóż. Miało to silne konsekwencje dla polskiego rynku paszowego i sektora produkcji zwierzęcej.
W niniejszym opracowaniu przedstawiono ideę NCW białkowego oraz warianty jego stosowania w kontekście nowelizacji ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach. Skupiono się na funkcjonujących w przestrzeni publicznej proponowanych rozwiązaniach w tym zakresie oraz realności ich wprowadzenia.
W sposób szczegółowy zaprezentowano sytuację podażowo-popytową na rynku białka paszowego w Polsce, w tym w szczególności krajowej produkcji (podaży) surowców wysokobiałkowych, ich importu i zużycia. Przedstawiono krajowy bilans głównych komponentów białkowych na tle sytuacji w Unii Europejskiej.
Przeprowadzono kalkulacje (na podstawie zaleceń i norm żywieniowych) potencjalnych możliwości zwiększenia zużycia pasz rzepakowych (śruta poekstrakcyjna, makuch)
i strączkowych w przemysłowej produkcji pasz.
Dla przykładowych celów NCW dokonano kalkulacji ilości śruty sojowej objętej wskaźnikowym zastąpieniem krajowymi źródłami białka w paszach dla bydła, drobiu i trzody chlewnej i oszacowano substytucyjne potrzebne ilości pasz rzepakowych (śruta poekstrakcyjna, makuch), ziarna strączkowych lub innych komponentów.
Przeprowadzono kalkulacje kosztowe substytucji śruty sojowej alternatywnymi źródłami białka w paszach dla poszczególnych gatunków zwierząt oraz dokonano oceny jej ekonomicznej efektywności, jak też oceniono wpływ ewentualnego wprowadzenia NCW na rozwój produkcji zwierzęcej z podziałem na kategorie (drób, trzoda chlewna, bydło).
Zaprezentowano ocenę sytuacji finansowo-ekonomicznej przemysłu paszowego, mięsnego, drobiowego i mleczarskiego w kontekście szoków cenowych i ich wpływu
w ostatnich latach na rentowność i kondycję tych branż. Dokonano oceny wpływu potencjalnych rozwiązań prawnych w zakresie NCW na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw oraz rynek konsumencki.
Zwieńczeniem przeprowadzonych analiz są przedstawione wnioski i rekomendacje.